Tartışma, iki ve/veya çok kimsenin herhangi bir konuyu karşılıklı konuşarak, birbirini dinleyerek, eleştirerek, gerektiğinde sorular sorarak incelemesine dayanan bir öğretim yöntemidir.
Tartışmanın soru-cevap metodundan farkı,
Soru-cevap metodunda öğretmen ile öğrenci arasında sınırlı konularda ve kısa süreli bir bilgi aktarımı olurken, tartışmada çok daha geniş katılımla eşit düzeydeki kişilerin belli konuları geniş olarak konuşması söz konusudur. Bu açıdan tartışma metodu soru-cevaptan daha hür ve kapsamlıdır. Karşılıklı açıklamalar, çözüm önerileri v.s. ile daha eğitseldir. Tartışma metodunda soru-cevap gene vardır, ama değişik bir tarzda. Buradaki soruların da -aynı soru-cevap metodunda olduğu gibi- çok iyi bir şekilde ortaya konması ve cevapların da net ve güzel olması sağlanmalıdır.
Tartışma Yönteminin Aşamaları
1. Tartışma Probleminin Seçimi: Tartışma problemi seçilirken katılımcıların ilgi ve tutumları ile konuyla ilgili ön bilgileri göz önünde bulundurulmalıdır. Konu katılımcılar için ilgi çekici olmalı ve tartışmaya karşı güdülenmelidir. Bunun yanı sıra problem cümlesinin açık olması, konuyu tam olarak belirtmesi, konuyu sınırlayabilmesi gerekir. Problem cümlesi soru ya da düz cümle olarak ifade edilebilir. Ancak soru cümlesi katılımcıların ilgisini çekmede ve onları araştırma yapmaya teşvik etmede daha etkilidir.
2. Tartışmayı Yönlendirecek Soruların Belirlenmesi: Tartışma yönteminde eğiticiler katılımcıları sorularla yönlendirmezse tartışmadan elde edilen sonuçlar hedefler doğrultusunda olmayabilir, konu dağılabilir. Bu nedenle eğiticinin tartışmayı yönlendirecek açılış, gelişme ve kapanış bölümüyle ilgili anahtar soruları önceden hazırlaması gerekir.
3. Araç ve Tekniklerin Belirlenmesi: Tartışma sürecinde birçok öğretim araç ve tekniklerinden yararlanılabilir. Bu amaçla tartışmadan önce probleme uygun dramatazisyonlar yapılabilir, sergiler ve yakın çevre gezilebilir, yazılı materyaller okunabilir, radyo dinlenebilir ve film izlenebilir. Bu tür etkinlikler katılımcılarda ortak yaşantı oluşmasını sağlar ve tartışmaya katılımı sağlar.
4. Tartışmanın Yapılacağı Fiziksel Ortamın Düzenlenmesi: Tartışmanın yapılacağı fiziksel ortam ve katılımcı sayısı tartışmanın niteliğini etkiler. Çok kalabalık gruplarda tartışmalar bazı katılımcıların tartışma dışında kalmasını sağlar.
Tartışma ortamında sağlıklı iletişim kurulmasında, katılımcıların birbirlerini görmeleri önemli rol oynar. Bu nedenle katılımcıların, daire ya da yarım ay biçiminde oturmasının sağlanması gerekir.
5. Değerlendirme: Tartışma sonunda, tartışma eğitici ya da katılımcılar tarafından değerlendirilmeli sonuçlandırılmalıdır.
Tartışma Metodunun Faydaları
İnsanların toplumsal hayatını geliştirir; onlarda yardımlaşma ve arkadaşlık duygularının ilerlemesini sağlar.
Çocukları, daha sonra yetişkin birer üye olarak katılacakları demokratik toplumun tartışmalarına hazırlar.
Çocukları karşıt düşünceleri hoşgörü ile karşılamaya alıştırır. Öğrenci kendini kontrol etmeyi, disiplinli davranmayı öğrenir.
Çocuklarda sorumluluk duygusu geliştirir; kendi haklarını nazik bir şekilde savunmayı öğretir. Kişilere, haklı oldukları konularda bile kırıcı olmamayı, nazik olmayı öğretir.
Tartışma, öğrencilerin dil gelişimlerini sağlayan en iyi metotlardan biridir. Öğrenci bu metot sayesinde hem karşısındakilerin konuşmasını doğru anlamayı hem de kendi duygu, düşünce ve deneyimlerini en doğru ve etkili şekilde anlatmayı öğrenir.
Bu metot, bir öğretmenin öğrencilerini tanımasının yollarından biridir. Tartışmaya katılan öğrenciler hem bilgilerini hem de zekâ ve diğer birçok ruhsal ve sosyal yeteneklerini berrak bir şekilde ortaya koyarlar.
Tartışma metodu, geleneksel derse bir canlılık getirir. Burada herkes gönüllü olarak derse katılmaya ve kendini ortaya koymaya çalışır. Geleneksel metotlardaki öğretmenden öğrenciye doğru tek yönlü ve otoriter bilgi akışı yerine, çocuktan çocuğa çok yönlü bilgi akışı sağlanmış olur.
Tartışma Metodunu Kullanmanın Ön Şartları ve Sınırlılıkları
Tartışma metodunda ilk ön şartlardan birisi, eğitim ortamındaki oturma düzenidir. Herkesin birbirinin ensesini seyrettiği ortamlarda sağlıklı tartışma olmaz. Sağlıklı tartışma yapabilmek için herkesin birbirinin yüzünü görmesi şarttır. Bunun için yuvarlak veya yarımay biçimi oturma sağlanmalıdır.
Tartışma her sınıfta ve her derste veya konuda uygulanamaz. İlkokulun ilk sınıflarında veya çok kalabalık sınıflarda bu metodun kullanılması zordur. Çok kalabalık ortamlarda bir tartışma grubu seçilerek geri kalanlar dinleyici konumuna geçebilirler. Aynı şekilde matematik, gramer gibi kuralları net olarak ortaya konmuş veya bilimsel olarak kesin geçerli konularda tartışma açmak da abes olur. Öğretmen "tartışılabilir" ve öğrencilerin ilgisini çeken bir konu seçmelidir. Yapay, öğrenciler arasında gereksiz kırgınlıklara neden olabilecek, kişisel konulara kayabilecek, katılanları bilimsel esaslardan uzaklaştıracak konular seçmekten kaçınmalıdır. Tartışmanın sınırlıklarını şöyle özetleyebiliriz:
• Kapsamı iyi belirlenmezse tartışma konu dışına çıkar.
• Önkoşul öğrenmelerin eksik olduğu öğrenci gruplarında etkisi zayıflar.
• Uzun zaman alır.
• Her öğrenci tartışmaya aynı oranda katılmayabilir.
• Kalabalık grupların yönetiminde sorun yaşanabilir.
• Tartışma için öğrenciler gerekli hazırlığı yapmazlar ise yöntem etkisiz olur.
Tartışmada mutlaka bir yönetici bulunmalıdır. Yönetici olmadan yapılan tartışmalarda kontrol kısa sürede kaybolur; yapılan işin eğitsel değeri kalmaz.
Tartışmalarda Başkanın Görevleri
1. Konuyu özellikleri ve sınırlarıyla dinleyicilere belirtmek.
2. Konuşmacıları dinleyicilere tanıtmak.
3. Tartışmayı başlatmak.
4. Konuşmacıların konu dışına çıkmalarını engellemek.
5. Herkese eşit konuşma süresi vermek.
6. Konuşmacılara yerine göre sorular yöneltmek.
7. Tarafsız olmak.
8. Tartışma kurallarına uymayanları uyarmak.
9. Kısa özetler yaparak konuyu toparlamak.
10. Tartışmanın sonucunu açıklamak.
Tartışma, karşılıklı güven içinde olmalıdır. Tartışma demokratik bir tarzda değil de otoriter bir tarzda yönetiliyorsa hedefine ulaşamaz.
Tartışma metodunu etkili olarak kullanmanın bir başka ön şartı, tartışmanın eşit düzeyde kişiler arasında yaptırılmasıdır. Farklı eğitim ve kültür düzeylerinden kişilerin katıldığı tartışmada, kısa sürede bir grup diğerini baskı altına alır; karşılıklı bir fikir alışverişi olmaz.
Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:
1. Belirli bir hedefe yönelik olmalı,
2. Öğretmen sınıfta tartışma ortamını hazırlarken tartışılacak konu ya da sorunu önceden belirlemeli
3. Tartışmayı yapacak kişiler tartışılacak konuya ilişkin bilgi sahibi olmalı ve konu tartışılabilir nitelikte olmalı,
4. Sınıfta topluca tartışma yapılacaksa, öğretmen soruyu sorup bunu tüm sınıfın tartışmasını istemeli,
5. Grup tartışması yapılacaksa aynı konu sınıfta oluşturulacak küçük gruplar içerisinde tartışılmalı, daha sonra topluca tartışılmaya geçilmeli,
6. Bir konu bölümler halinde ayrı ayrı gruplarda tartışıldıktan sonra toplu tartışma çalışması, ders sona ermeden muhakkak yapılmalı,
7. Tartışmanın amacına, hangi tür tartışma tekniğine yer verileceğine, ne kadar süre ayrılacağına, tartışma sonunda sonuçları listeleme, özetleme, sonuç bildirgesi hazırlama gibi ne yapılacağına ilişkin planlama yapma.
8. Tartışmaya dersin tümü ayrılmamalı,
9. Öğrencilerin düşünce ve görüşlerini rahatça söylemelerine olanak sağlanmalı.
10. Bütün öğrencilerin tartışmaya katılmaları sağlanmalı,
11. Tartışmayı sınıf öğretmeni; grup çalışmalarını ise grup lideri planlamalı, yönlendirmelidir.
12.Sonuçlar özetlenmeli, gerekli durumlarda yazılı rapor hazırlanmalıdır.
Tartışma Metodunu Kullanan Teknikler
Grup tartışma yöntemi:
Grup tartışma yöntemi, öğrencilerin bir konu ya da bir problem durumu üzerinde konuşarak değişik çözüm yolları aramalarıdır. Bu yöntem de olması gereken iki önemli özellik bulunmaktadır. Birincisi tartışmanın amacının belirlenmesi, ikincisi de tartışma öncesinde grupların ön hazırlık yapmalarıdır. Grup tartışma yöntemi başlığı altında değişik teknikler yer almaktadır. Bunlar;
Büyük grup (genel) tartışma tekniği: Öğrenmede düşünce bildirme, düşünce üretme, sorumluluk alma ve sorun çözme gibi temel becerilerin oluşturulması amacıyla öğrencilerin derste aktif katılımını sağlayarak sınıf içerisinde öğrenme zenginliği oluşturmayı amaçlayan bir tekniktir. Bu teknik ile öğrencilerin düşünme stratejileri ve becerilerini geliştirme, etkili iletişim ve konuşma becerileri kazanma, düşüncelerini sorgulama, soru sorma ve bunlara mantıklı cevaplar geliştirme, yaratıcı ve eleştirel düşünce ve analiz, sentez ve değerlendirme zihinsel süreçlerini kazanması sağlanmaktadır. Bu tekniğin başarıyla uygulanabilmesi için öğretmen konuyu ya da problemi iyi açıklamalı, öğrencilerin tamamının katılımını ve görüş ifade etmelerini, anlaşılmayan noktalarda sorular sormalarını sağlamalıdır.
Küçük grup tartışma tekniği: Bu teknik daha çok kalabalık sınıflarda öğrencilerin tartışmalara katılımlarını sağlamak amacıyla uygulanır. Küçük grup tartışma tekniği, öğretmenin belirlediği tartışma konusunun sınıfta bulunan öğrencilerden bir grup ile birlikte tartışılmasıdır. Bu teknikte öğrenciler 6-7 kişilik gruplara ayrılır. Her grup kendi içinde belirlenen konu hakkında tartıştıktan sonra bir rapor hazırlar ve bunu sınıfa sunar.
Münazara: Belli bir konu üzerinde biri konunu lehine, diğeri aleyhine oluşturulan iki grubun tartışmasıdır.
Panel: Bu teknikte, oluşturulan grubun üyeleri belli bir konu ya da sorun üzerinde araştırma yaparlar ve görüşlerini sırayla sunarlar.
Seminer: Yazılı bir tez ya da çalışma üzerinde grupça tartışılması tekniğidir.
Sempozyum (sunulu tartışma): Aynı oturumda bir konunun çeşitli yönlerinin değişik öğrenciler tarafından konuşulmasıdır. Sempozyum; konuya giriş, konuşmacıların bildirilerini sunmaları, ara, açık oturum, forum ve kapanış, özet ve değerlendirme olmak üzere değişik aşamalardan oluşur. Bu yöntemde öğrencilerin konularını çok iyi araştırmaları gerekir. Bu nedenle, öğretmen, öğrencilere yeterli araştırmayı yapacak süreyi vermelidir.
Vızıltı grupları: Öğrencilerin belli bir süre bir konu üzerinde konuşması ve sonunda varılan kararların açıklanmasını içeren bir tekniktir.
Açık oturum: Biçim olarak panele benzeyen bu toplantı biçiminde, kişilerin tebliğ vari sunuları yoktur. Konu üzerinde çeşitli defalar söz alarak konuşabilirler. Eğer açık oturuma katılanlar sayısı geniş tutulursa veya söz haklı vermede herkese eşit davranılmazsa, sık sık hoş olmayan ve kontrolü zor durumlar meydana gelebilir.
Fikir taraması: Belli bir konuda 4-9 kişilik gruplar oluşturarak grup üyeleri arasında bir fikir taraması yapmaktır. Dersin herhangi bir noktasında, sınıfa canlılık getirmek için ciddî veya mizahî konularda kısa süreli fikir taramaları yaptırabilirler.
Kollekyum (Zıt panel): İki gruptan birinin sadece soru soran, diğerinin ise cevap veren rollerini üstlenmesi ile olur. Genelde soru soran grup, dinleyicilerden olur; cevap veren grup ise uzmanlar kuruludur.
BEYİN FIRTINASI (BRAINSTORMING)
1.TANIM
Osborn tarafından her tür eleştirel değerlendirmenin, kişilerin yaratıcılık ve imajinasyonunu engellediği gerekçesiyle uygulamaya konan (Özden, Y., 1997) “Beyin Fırtınası” etkinliği, tartışma becerilerinin ön plana çıkarılarak sorun çözme becerilerini geliştirmeye yönelik olarak uygulanan bir tekniktir.Osborn (1963), uyguladığı beyin fırtınası seanslarında her tür eleştiri ve değerlendirmenin kişilerin hayal gücünü engellediğini gözlemlemiştir; çünkü fikir üretme ve eleştiri aynı anda gerçekleşmez (Özden, Y.,1997). Bir başka deyişle, beyin fırtınası; hayal yoluyla fikir elde etmede kullanılan yaratıcı bir tekniktir. Beyin fırtınası, bir konuya çözüm getirmek, karar vermek ve hayal yoluyla düşünce ve fikir üretmek için kullanılan yaratıcı bir tekniktir. Buna, “buluş fırtınası” da denilmektedir (Demirel, Ö, 1999). Bu yöntemde çok sayıda fikir, bir grup insandan kısa bir zaman süreci içinde elde edilir. (Gürkan ve Gözütok, 1998:31)’a göre, “öğrenenlerin bir problemle ilgili yaratıcı fikirlerini eleştiri olmadan açıkladıkları” bir uygulamadır. (Orlich ve Arkadaşları, 1990, 244-245), tarafından yaratıcılığı geliştirme, uyarılma ve teşvik edilme, fikir-görüş kazandırma, öğretimsel amaçlarıyla, tartışma becerilerinin öğrenildiği bir etkinlik olarak tanımlanmaktadır.
BEYİN FIRTINASI ETKİNLİĞİNİN ESASLARI
Beyin fırtınasının esası; belirli bir durum veya probleme ilişkin fikir ve seçenekleri ortaya koymaktır. Örneğin, bir teneke kutunun, eski gazetelerin veya bir ataşın kullanım alanlarının bulunması türünden bir araştırma ile öğrenciler, yaratıcı düşünmeye ve imgeleme yapmaya zorlanırlar (Özden, Y.,1997). Bir takım, bu teknikle çalışmayı becerebilirse, etkili bir takım çalışması için yaşamsal önemde olan bir tür “temiz iletişim” kapasitesini de geliştirmiş olur. İyi bir beyin fırtınasına katılmak, insanın kendine güvenini arttırır ve eğlencelidir. Beyin fırtınası tekniğinde, herkesin katılımı eşit bir zeminde teşvik edildiği için, oturumlar, takımın birliğini sağlar (Hardingam, A., 1997; Çev. A. Bora ve O. Cankoçak).
Beyin fırtınası tekniği, belirli bir konu ya da sorunla ilgili, değişik görüş elde etmek istendiği zaman da uygulanabilir. Bu tekniğin diğer bir kullanılış şekli de varsayımda bulunmaktır. Bireyi yaratıcı düşünmeye zorlamayı amaçlayan bu yaklaşımda; örneğin, bütün nehirlerin tuzlu olması durumunda dünyada neler olabileceği tartışılır.
Beyin fırtınası, birçok öğretim tekniğinde kullanılabilecek etkili bir yaratıcı düşünme, yöntemidir. Yukarıdaki kullanımların yanında, okuldaki güncel bir problemi tanımlamak veya çözmek için de kullanılabilir. Okula devamsızlık, derslere ilgisizlik gibi, problemler bu yöntemle tartışılabilir (Özden, Y.,1997).
Bu tekniğin temel ilkeleri şunlardır: Bir problem çözmekle görevlendirilen bir grubun üyeleri mümkün olduğu kadar çok fikir ileri sürerler. Dile getirilen her çözüm teklifi, diğer grup üyelerini daha yeni ve iyi buluşları ortaya çıkaramaya yöneltir; ancak ortaya atılan fikirlerin ayrıntılı bir şekilde açıklanması ya da savunulması istenmez. Sadece fikirlerin mümkün olduğu kadar hızlı ifade edilmesi, yazıya geçirilmesi ve sonra sukunetle değerlendirilmesi istenir.
Etkili bir beyin fırtınası veya tersine beyin fırtınası sürecinin oluşabilmesi, başlıca dört faktöre bağlıdır.
1. Beyin fırtınası esnasında öğrencilerin ileri sürdükleri fikirler asla eleştirilmemelidir. Çünkü öğrencilerin, hayal güçlerini rahatça kullanabilmeleri için düşüncelerinden dolayı yargılanacakları endişelerini taşımamaları gerekir.
2. Beyin fırtınası esnasında öğrencilerde sınırsız düşünme özendirilmelidir. Dolayısıyla, öğretmen için öğrencilerin ürettikleri fikirlerin acayip veya tuhaf olması pek önem arz etmez; aksine bu tür fikirler özendirilir. Çünkü beyin fırtınası esnasında ortaya atılan olağandışı fikirler problemlere yeni çözüm yolları üretmek için gereklidir.
3. Beyin fırtınası esnasında öğrencilerin fikirlerinde genellikle nitelik yerine nicelik aranmalıdır. Bu nedenle, beyin fırtınası modeli uygulanırken öğrencilerin karşılaştıkları probleme ilişkin olarak iyi bir çözüm üretme olasılığını arttırmak için, onların mümkün olduğu kadar çok sayıda fikir üretmelerini cesaretlendirmek temel prensiptir.
4. Öğrencilerin beyin fırtınasını gerçekleştirmelerindeki amaçları, gelişme ve geliştirme olmalıdır. Çünkü beyin fırtınasında, öğrencilerin birbirlerinin fikirlerinden de esinlenerek düşünce listesindeki fikirlerin çoğaltılması amaçlanır.
Beyin Fırtınasını Kullanırken Yapılması Gerekenler:
Beyin fırtınasını kullanırken yapılması gerekenler maddeler biçiminde sıralanabilir;
1. Gürültülü bir ortam oluşturmaya çalışın.
2. Kahkaha seslerinin duyulmasına izin verin.
3. Akla yakın olmayan ve uçuk fikirlerin ifade edilmesine izin verin.
4. Ortaya atılan fikirleri büyük kâğıtlara yazın.
5. Değerlendirmenin zamanı gelince başlamasını sağlayın.
6. Beyin fırtınasını yöneteninde yapacağı değerlendirmenin zamanını bekleyin.
7. Düşüncelerin değişik biçimlerde ifade edilmesine izin verin.
8. Tekrarlamaları belirleyin, bir düşüncenin ikinci ifade edilişindeki farkları anlamaya çalışın.
9. Beyin fırtınasıyla yeni tanışanlara önlerindeki engelleri anlatın.
10.Çalışmaya katılan, yaş ve konum bakımından kıdemli grup elemanlarına önceden hazırlayıcı brifing verin.
11. Ortaya konan bütün düşünceleri sırasıyla numaralandırın.
12. Çalışmayı hep akla en gelmeyecek düşünceyle bitirin.
13. Sorunun ilk seçilen yeniden tanımlaması artık fikir üretimine yardımcı olamamaya başladığında, mutlaka ikinci bir yeniden tanımlama seçin.
14. Her yeniden tanımlamayı mutlaka “Kaç değişik şekilde…?” diye formülleştirerek yazın.
15. “Nasıl?” diye başlayan soruların hep anlamlı cümleler olmasına dikkat edin.
16. Çalışmanın serbest ve neşeli bir ortamda yürütülebilmesini sağlamak için, ısınma turu uygulamasından yararlanın.
Beyin Fırtınasını Kullanırken Yapılmaması Gerekenler:
Beyin fırtınasını kullanırken yapılmaması gerekenler ise şöyledir;
1. Asla teyp kullanmayın.
2. Söylenenleri Kaydetmek için yazı tahtasından ya da saydamlardan yararlanmayın.
3. Sürece katılanlardan hiç kimseyle dalga geçmeyin.
4. Çalışmaya fiilen katılmayan hiç kimsenin süreci izlemesine izin vermeyin.
5. Çalışmaların dışarıdan gelenlerce kesintiye uğratılmasına meydan vermeyin.
6. Üzeri kaydedilen önerilerle dolan kâğıtların tersini kullanmayın.
7. Başlangıçtaki tartışmada fazla zaman harcamayın, çok fazla ayrıntıya girilmesine olanak vermeyin.
8. Artık verimli olmamaya başlamış bir çalışma sürecini zorlayarak devam ettirmeye çalışmayın.
2.BEYİN FIRTINASININ YARARLARI
Beyin Fırtınası, ekip içerisinde yer alan bireylerin ürettiği fikirler ile eski, etkisiz ve önemini kaybetmiş fikirlerden kurtulmayı sağlar. Bu serbest çalışan mekanizma problemlere, görünüşte basit ancak uygulamada orijinal ve etkili çözümler bulunmasını sağlar.
Beyin Fırtınasının sağladığı yararları şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Üretkenliği teşvik eder,
- Kısa süre içerisinde birçok fikrin üretilmesini sağlar,
- Problemi genele yayar ve ekipteki tüm bireylerin problem ile aynı düzeyde ilgilenmesini sağlar,
- Paylaşımı geliştirir,
- Diğer problem çözme metotlarına girdi teşkil eder,
- Uygun çalışma ortamı yaratır,
- Çalışanların sorumluluk bilincini geliştirir,
- Çalışanların iletişimini iyileştirir.
Beyin Fırtınası aşağıda yer alan unsurların gelişiminde de oldukça etkilidir:
- Kuruluş Yapısı ve Politikası,
- Yeni Endüstriler,
- Yönetim Metotları,
- Hükümet Politikası,
- Fabrikalar,
- Süreçler,
- Servisler ve Hizmetler,
- Yazılı Doküman ve Makaleler,
- Patentler,
- Araştırma Teknikleri,
- AR-GE Prosedürleri.
3.BEYİN FIRTINASININ SINIRLILIKLARI
• Her zaman problemin çözümüne ulaşılamayabilir.
• Devinişsel alan öğrenmelerinde uygulaması zordur.
• Ön koşul davranışlara sahip olmayan gruplarda kullanılmaz.
• Her öğrenci aynı oranda katılmak istemez.
• Analitik düşünmeye uygun değildir.
4.BEYİN FIRTINASININ TEMEL KURALLARI
Beyin Fırtınasına tüm bireylerin etkin, üretken ve yaratıcı bir şekilde katılabilmesi için koyulmuş bazı kurallar mevcuttur. Bu kuralların uygulanması ve oturumun bu kurallar doğrultusunda gerçekleşmesini oturum yöneticisi sağlar. Burada amaç, eşitliğin sağlanması ve bireylerin motivasyonudur. Bu temel kurallar aşağıda sıralanmıştır:
- Yönetici oturuma geçmeden önce, katılımcıların ortama ısınmasını sağlamak amacıyla güncel bir sohbet konusu açar. Üyelerin motivasyonunun sağlanmasıyla birlikte oturuma geçilebilir,
- Öncelikle üzerinde beyin fırtınası yapılacak konu ortaya koyulur,
- 4–15 katılımcıdan oluşan bir grup, beyin fırtınası oturumu için idealdir,
- Takım üyelerinin aktif katılımı sağlanır,
- Üretilen fikirler, paylaşım esnasında yorumlanmaz,
- Üyeler fikirlerini sırayla söylerler ve bu fikirler harfiyen not edilir,
- Üretilen fikirlerin tüm bireyler tarafından anlaşılması sağlanır; fikirler netleştirilir,
- Aynı mesajı veren fikirler birleştirilir ve tek bir “sonuç fikir” oluşturulur,
- Değerlendirme bütün üyelerin katılımıyla yapılabileceği gibi oluşturulacak bir değerlendirme ekibiyle de yapılabilir,
- Her üye ve her fikir eşit değere sahiptir,
- Belirli bir zaman sınırı olmalıdır,
- Üretilen fikirler gereksiz olarak nitelendirilmez. Fikirlerin oylama yoluyla eliminasyonuna gidilir,
- Çok sayıda fikir üretilmeye çalışılmalıdır. Bu aşamada öneri kalitesi değil, öneri miktarı önemlidir,
- Her birey, aklında kaç fikir olursa olsun sırası geldiğinde yalnız bir fikir önermelidir,
- Beyin Fırtınası bir turda herkes pas deyince biter,
- Beyin fırtınası oturumunda mutlaka bir sonuç elde edilme şartı aranmaz. Bu durumda sonuca ulaşmak için yeni bir seans tertip edilmesi gerekir.
5.BEYİN FIRTINASINDA KARŞILAŞILABİLECEK PROBLEMLER VE ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ
Beyin Fırtınası tekniğinin temelinde “yaratıcı düşünmek” yer almaktadır. Oturumun başarılı olabilmesi için önce yaratıcı düşünmenin önündeki engeller kaldırılmalıdır. Bu engeller:
- Fazla hızlı değerlendirme,
- Aptal gözükme korkusu,
- Muhafazakâr davranma; yani kendisinden önceki yöneticiler tarafından oluşturulan davranış standardına uyma zorunluluğu hissi,
- Açıkça gözüken şeyleri sorgulamama,
- Kalıplar ya da tek bir geçerli sonuç bulma zorunluluğu hissi,
- İnsanların yapılarından kaynaklanan ve kendi kendilerine koydukları engeller.
Yaratıcı düşünmenin önündeki engellerin kaldırılması, beyin fırtınası oturumuna yeni bir vizyon katacaktır. Beyin Fırtınası oturumunda karşılaşılabilecek diğer problemler ve çözümleri aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır:
a. Katılımcıların hata yapma korkusu: Beyin Fırtınası tekniğinden hedeflenen sonucu alabilmek için, fikirlerin özgürce beyan edildiği, fikirlerin tenkit edilmediği bir “özgür düşünme-paylaşma” ortamı yaratılmalıdır,
b. Yönetici korkusu: Katılımcıların düşüncelerini paylaşması sırasında kısıtlanmadığı, fikirlerinden dolayı tepki almayacağı, fikirlerinin kariyer gelişimlerini olumsuz etkilemeyeceği, herkesin eşit olduğu bir paylaşım ortamı yaratılmalıdır,
c. Bilgi yetersizliğinden dolayı beyin fırtınasına olan güvenin kaybedilmesi: Beyin Fırtınası tekniğinin başarı ile uygulanması için, tekniğin tüm kurallarının çok iyi bir şekilde bilinmesi ve uygulanması gerekir. Aksi takdirde, beyin fırtınası uygulamasından bir sonuç elde edilemez ve bu tekniğe karşı bir güvensizlik oluşur,
d. Verimsiz bir beyin fırtınası oturumu yapma riskinin her zaman var oluşu: Beyin Fırtınası toplantılarında, iyi sonuç alınamaması riski her zaman mevcuttur. Uygun teknik, yazılım ve kuralların uygulanması ile bu risk asgari seviyeye indirilebilir. Bu noktada oturum yöneticisinin izleyeceği yöntem ve katılımcıların özverili yaklaşımları oturumun kaderini belirleyecektir.
6.BEYİN FIRTINASI TEKNİĞİNİN UYGULANMASI
Temel kurallar doğrultusunda uygulama basamakları aşağıda sıralanmıştır:
a. Beyin Fırtınası oturumunda koordinasyonu sağlayacak, oturumun amacını takdim edecek ve kuralları özetleyecek oturum yöneticisi başkanlığında oturum açılır. Bu yönetici katılımcılar arasından seçilebilir veya beyin fırtınası tekniğine hâkim bir kişi de görevlendirilebilir,
b. İşlenecek konu açık ve kesin bir biçimde belirlenir. Oturumun hemen başında konu (sorun) tanımlanmalı; gerekli görüldüğünde yeniden tanımlama yapılmalıdır,
c. Beyin Fırtınası kuralları tüm bireylere yönetici tarafından hatırlatılır. Katılımcılara oturumdan önce beyin fırtınası tekniği hakkında mutlaka bilgi aktarılmalı, eğitim verilmelidir. Bu şekilde oturumdan yüksek verim alınması sağlanacak ve gereksiz konularla vakit kaybı önlenmiş olacaktır,
d. Beyin Fırtınası oturumuna geçilir. Üyelerden biri veya görevlendirilecek bir sekreter (yazıcı), yapılan önerileri herkesin görebileceği büyük bir kâğıt, tahta, flipchart, vb. üzerine yazar,
e. Değerlendirilecek önerilerin sayısını azaltmak için 1.tur oylamaya geçilir. Tüm öneriler oylanır. Oylamaya katılanlar doğru olduğuna inandıkları öneriye hakları doğrultusunda oy verirler,
f. Oylama sonucunda, en çok oy alan öneriler, bir daire içine alınarak işaretlenir. Hangi önerilerin (oy miktarına göre) 2. turda oylamaya alınacağına oturum yöneticisi veya katılımcılar karar verir,
g. Oturum yöneticisinin inisiyatifine bağlı olarak, öneriler herkes tarafından anlaşılana kadar üzerinde tartışılır, öneriler değerlendirilir. Oturumun çeşitli aşamalarında bu işlem tekrarlanabilir,
h. 2. tur oylamaya geçilir. Bu oylamada geri kalan öneriler değerlendirilir. Geriye 3-4 öneri kalıncaya kadar oylama devam eder. Oylamalar sonunda öneriler (çözümler) önem sırasına göre belirlenmiş olur.
7.ÇOKLU OYLAMA TEKNİĞİ (MULTIVOTING)
Beyin Fırtınası uygulamalarında, önerilerin önem sırasına göre dizilmesinde ve seçilmesinde kullanılan, çabuk ve kolay bir eliminasyon yöntemidir.
Çoklu Oylama Tekniği yardımıyla, aşağıdaki sonuçlar elde edilmektedir:
- Yüksek miktardaki öneri adedini, üzerinde kolayca çalışılabilir sayıya indirmek,
- Kazanan ve kaybedenin olmadığı bir ortamda önerileri, önem derecesine göre sıralamak.
8.ÇOKLU OYLAMA TEKNİĞİNİN UYGULANMASI
Çoklu oylama tekniğinde aşağıdaki basamaklar takip edilir:
a. Beyin Fırtınası ile elde edilen tüm önerilere (verilere) birer harf veya numara verilerek düzgün bir sıra oluşturulur.
b. Oylama:
(1) Her takım üyesi, listede yer alan öneri adedinin üçte biri (veya en fazla yarısı) kadar öneriye oy verir. Örneğin 30 öneri mevcutsa her üye 10 veya 15 oy verme hakkına sahiptir. Oturumun süresinin kontrol edilebilmesi ve daha çabuk sonuca ulaşılabilmesi için oy adedi, oturum yöneticisi tarafından da tespit edilebilir.
(2) Üyeler her öneri için sadece bir oy verebilirler.
(3) Oy verme işlemi, üyelerin ellerini kaldırmaları ile veya basit bir oy pusulası yardımıyla yapılabilir.
c. Oyların Sayılması ve Eleme: Oyların sayılması ile birlikte bazı önerilerin elenmesi durumu ortaya çıkar. Bu noktada, inisiyatif oturum yöneticisindedir. Elenecek önerilerin tespiti için kendi belirleyeceği oy adedini kullanabileceği gibi, Başparmak Kuralı’na (The Rule Of Thumb) başvurabilir. Bu kural, aşağıda tablo halinde açıklanmıştır.
Tablo 1: Başparmak Kuralı
Takımdaki Üye Sayısı Önerinin Elenmesini Gerektiren Oy Miktarı
5 veya daha az 0,1-2 oy
6 ila 15 3 veya daha fazla oy
15’ten fazla 4 veya daha fazla oy
Beyin Fırtınası Tekniğini Uygulama Örnekleri:
Beyin fırtınası ile tartışılacak konu ya da sorunlara örnek olarak şunlar verilebilir:
• Öğrenme yetersizliği nedir?
• Bisküvi fabrikasındaki pazarlama sorunları nasıl çözülür?
• Daha hızlı daha yavaştır. Örneğin…
• Dedikodu nasıl yok edilir?
• Mektup açacağı başka hangi amaçla kullanılabilir?
• Kentlere göçü önlemenin yolları nelerdir?
• Müzeler eğitimde daha işlevsel olarak kullanılabilir mi?
• İzci liderlerinin kendilerine özgü yön bulma yöntemleri nelerdir?
Bir Beyin Fırtınası Seansı
Problem: Şirketimizin bu seneki gelirleri çok düştü zarar ediyoruz. Seans sırasında ortaya atılan bir görüş: Kuşlar uçar.
Beyin Fırtınası: "Onlar nesnelere bir kusun gözleriyle bakarlar... Her şeyi tepeden iyi bir şekilde görebilirler... Keskin bir görüşleri vardır... Bazen kanat çırpmayı bırakırlar ve aşağıya doğru süzülürler. Ama bunu zarif bir şekilde yaparlar... Çok beceriklidirler... Kaynakları ziyan etmezler... Güçlerini tutumlu şekilde kullanmaya çalışırlar... Nereye gittiklerini biliyor gibidirler... Oysa çok uzaktadır, gittikleri yer... Yolculuğa iyi hazırlanırlar... Her çeşit hava şartlarına hazırdırlar... Gittikleri yere varmayı ümit ederler... Düşmanlarını tanırlar... Bazen kendilerini güvenlik içinde bulurlar... Bazen yırtıcı hayvanlar arasında... Ama her zaman çevrelerinde bütün olup bitenlerin farkındadırlar... Bir yolunu bulup gitmeyi sürdürürler... Her gizli hava akimini kendi hizmetlerine kullanarak… Rüzgârla bozuşmadan… Ama çevreyle basarîli bir is birliği sergileyerek... Uçmanın büyüsündeki asaleti daima koruyarak... Dengeyi, kontrolü, ustalığı elden bırakmadan yapabileceklerinin en iyisini yaparlar." Gördünüz mü? Bir kusun uçmasından nerelere geldik!
KAYNAKLAR:
1) http://www.bydigi.net/egitim-konulari/313312-tartisma-teknigi.html
2) http://www.kpss10.com/forum_posts.asp?TID=10050
3) http://www.edebiyatogretmeni.net/forum/edebiyat/ogretme_yontem_ve_teknikleri-t4771.0.html
4) http://www.toplumdusmani.net/modules/wordbook/entry.php?entryID=3568
5) http://www.maviokul.com/egitim-yazilari/grup-tartisma-yontemi.html
6) http://egitim.aku.edu.tr/metod02.htm
7) http://w3.gazi.edu.tr/web/alperal/bey.pdf
8) www.mustafagullu.com.tr/beyinfirtinasi.html
9) http://www.pozitifdegisim.com/beyin_firtinasi_ve_tink_tanklar.htm
10) Demirel, Ö., 1999, Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı, Pegem Yayıncılık, Ankara.
11) Öğretim Yöntem ve Teknikleri, PegemAkademi
